Kolven op het werk: de complete gids.

Anne Troost

Overwegingen bij de keuze om wel of niet te gaan kolven op het werk

Kolven op het werk is een persoonlijke keuze. Het is voor veel moeders best een opgave en het vergt veel tijd en organisatie. Aangezien in Nederland de meeste moeders binnen 6 maanden na de geboorte van hun kind weer aan het werk gaan is het vaak wel nodig om te kolven als je wilt doorgaan met het geven van borstvoeding.

Deze blog bevat voor een gedeelte affiliate links van bol.com. Als je via deze link een product koopt krijg ik een kleine commissie (het kost jou niks extra) en help je mij House of Mothers verder op te bouwen.

Vanaf ongeveer 9-11 maanden na de bevalling stabiliseert de melkproductie en zou je een werkdag door moeten kunnen komen zonder te kolven (vergeet het niet een beetje rustig af te bouwen). Tot die tijd zul je waarschijnlijk wel moeten kolven om je productie op peil te houden en natuurlijk je baby die heerlijke en gezonde moedermelk te geven!

Factoren die kunnen meespelen in de keuze om wel of niet te gaan kolven op het werk:

hoe graag wil je borstvoeding blijven geven?
welke obstakels zijn er in jouw situatie die de beslissing om wel of niet te kolven op het werk?
wat is jouw gevoel bij het kolven op het werk?

Ik ga het er gewoon recht voor zijn raap in gooien: de meeste vrouwen vinden kolven op het werk gewoon niet leuk (understatement). En toch kan het echt wel de moeite waard zijn. Kolven is een manier om voor je baby te zorgen terwijl je niet bij hem of haar bent. En wat voor mij een fijne motivatie is is om te bedenken dat ik 32 uur per week rekening moet houden met het kolven, maar de overige 136 uur die er in een week zitten wel de voordelen heb van borstvoeding. Vooral als ik ‘s nachts gewoon lekker kan slapen terwijl mijn baby naast me ligt te drinken kan ik daar heel erg blij mee zijn.

Het kan ook zijn dat je kiest voor een combinatie tussen borstvoeding en kunstvoeding. Hierdoor kun je met minder kolfsessies toch de productie op gang houden voor de momenten dat je wel bij je baby bent. Ik adviseer je als je dit wilt doen voordat je baby 9 maanden is contact op te nemen met een lactatiekundige om samen te bespreken wat dan de beste momenten zijn om wel te kolven en welke kolfsessie je laat vallen. En mocht je productie toch te ver terug lopen dan kun je er altijd nog voor kiezen om weer een extra kolfsessie in te gaan lassen.

En twijfel je? Je kunt altijd beginnen en kijken hoe het gaat. Als het toch niks voor je is kun je altijd nog stoppen.

Wat is kolfrecht en waar heb je precies recht op als je gaat kolven op het werk?

Tijd

Je hebt als borstvoedende moeder het recht om totdat je baby 9 maanden oud is je baby te voeden onder werktijd. Sommige CAO’s hebben een aanvullende regeling die het wettelijke kolfrecht uitgebreidt. Dit kun je doen door te kolven zodat iemand anders je baby de fles kan geven, maar je kunt ook (mits dit mogelijk is qua reistijd) naar je baby toe om je baby een live voeding te geven of iemand de baby naar je werkplek laten brengen. Je mag daar tot 25% van je werkuren voor gebruiken. Als je bijvoorbeeld 8 uur per dag werkt dan mag je tot 2 uur per dag besteden aan kolven of live voeden van je baby. De meeste moeders zullen overigens aan minder dan 25% genoeg hebben.

Een groot mankement van het kolfrecht is dat je weliswaar 25% kolfrecht hebt, maar er voor je werkgever geen compensatie is voor het werk dat jij in die tijd niet kunt doen. Als je je ziek meldt ivm je zwangerschap krijgt je werkgever daar een vergoeding voor van het uwv waardoor je werkgever iemand anders kan inzetten om het werk dat blijft liggen op te pakken. Bij het kolfrecht is dit niet zo geregeld. Je zult dus samen met je werkgever moeten kijken hoe jullie dit het beste kunnen oplossen. Misschien heb je niet zo veel tijd nodig om te kolven en krijg je je werk gewoon af in de overige uren. Maar het kan ook zijn dat je het niet redt. Dan zul je in overleg moeten gaan met elkaar.

Totdat je baby 6 maanden oud is mag overigens ook niet van je gevraagd worden om nachtdiensten te draaien of overuren te werken.

De kolfruimte

Je werkgever moet je voorzien in een prettige en functionele ruimte om in te kolven of je baby te voeden. Een toilet, voorraadhok, vergaderkamer met glazen wanden of boilerruimte is geen kolfruimte.

De ruimte moet aan een aantal voorwaarden voldoen:

De ruimte moet van binnen uit op slot kunnen
Moet voldoende privacy bieden
Moet schoon zijn
Er moet een comfortabele stoel of bank staan om op te zitten en een stopcontact dat dichtbij genoeg zit.
De temperatuur in de ruimte moet te reguleren zijn
Er moet een faciliteit zijn om je melk te bewaren (een koelkast) en je kolfspullen te reinigen (stromend water)
Indien er veel werknemers gebruik maken van de kolfruimte kan het zijn dat het nodig is meerdere kolfruimtes in te richten

Wat als je kolfrecht na 9 maanden is afgelopen?

Ook na 9 maanden heb je natuurlijk nog het recht om te kolven. Echter loopt je betaalde kolfrecht wel af. Je zult dan in je pauze moeten kolven. Je zou natuurlijk in overleg met je werkgever wel vaker kunnen kolven. Dit is dan wel in je eigen tijd. Sommige werkgevers zijn cool, en laten je gewoon doorbetaald kolven.

De meeste moeders zullen met 1 keer per dag kolven prima door kunnen voeden na 9 maanden. Het lukt vaak zelfs om te blijven voeden zonder op werkdagen te kolven. Je melkproductie stabiliseert zich in die periode en je baby gaat steeds meer vast voedsel eten waardoor de voedingen overdag sowieso vaak minder zullen worden.

Help, je werkgever heeft geen (geschikte) kolfruimte. Wat nu?

Het korte antwoord: dat is niet jouw probleem. Je hebt recht op een geschikte ruimte en als die er niet is moet je werkgever er gewoon voor zorgen dat die er komt.

Het lange antwoord: in sommige situaties is het denkbaar dat het voor een werkgever echt moeilijk is om in een ruimte te voorzien. Denk bijvoorbeeld aan een situatie waarin de werkneemster in een heel klein winkeltje werkt en er gewoon geen extra ruimte over is om een kolfruimte in te richten. Of als je voor je werk veel onderweg bent zoals in de thuiszorg. In dit geval zul je samen met je werkgever op zoek moeten naar een geschikte oplossing. Is er bijvoorbeeld een pauzekamertje dat je zou kunnen gebruiken en dat dan op vaste tijden echt even van jou is? Of kan een deel van de werkruimte zo ingericht worden dat jij je comfortabel genoeg voelt om daar te kolven?

Als je voor je werk veel onderweg bent kun je natuurlijk van je werkgever niet verwachten dat die overal een ruimte voor je ter beschikking heeft. Misschien kun je op locatie wel kolven. Als dat geen mogelijkheid is kun je op zoek naar een ruimte die zich in de buurt bevindt van waar je op dat moment aan het werk bent. Het voedingscentrum heeft hier een zoekmachine voor gemaakt. Door het hele land zitten (semi) openbare plekken waar je welkom bent om je baby te voeden of te kolven. Het is wel handig om hier van tevoren even contact over op te nemen.

Kun je echt geen ruimte vinden? Dan zou je eventueel nog kunnen overwegen om in je auto te kolven. Sommige kolfapparaten kun je met een usb aansluiter in je auto gebruiken (in de meeste auto’s doe je dit via de v12 aansluiting, hier heb je een adaptertje voor nodig van een paar euro). Voor de privacy zou je een voedingsdoek (ik heb zelf deze beauty) of xxl hydrofiel kunnen gebruiken om je mee te bedekken of de ramen achterin je auto laten blinderen en op de achterbank gaan zitten.

Hoe bespreek je kolven op het werk met je werkgever en collega’s?

Het is handig om je werkgever van tevoren in te lichten over je wens gebruik te maken van het voedrecht. Zo weet je werkgever waar hij/zij aan toe is en kunnen jullie ook alvast samen gaan kijken of er door het voeden/kolven onder werktijd problemen ontstaan in het uitvoeren van je werkzaamheden. Dan kun je van tevoren samen ook al een plan bespreken hoe je het het beste kunt aanpakken.

Het is niet in elk beroep even makkelijk om zomaar van je werkplek weg te gaan om te kolven. Als je bijvoorbeeld in het onderwijs of de zorg werkt kan het echt een uitdaging zijn om voldoende momenten te vinden om te kolven of te voeden. Bespreek dit met je collega’s. Misschien heb je wel een collega met ervaring die je handige tips kan geven.

Helaas zal je wens om te kolven niet altijd met even veel enthousiasme ontvangen worden. Werkgevers en collega’s kunnen het lastig vinden en je kunt zelfs te maken krijgen met onbegrip, vervelende opmerkingen of een werkgever die probeert je er van af te praten.

Bedenk wel: je hoeft niet te vragen of je gebruik mag maken van het kolfrecht. Dat recht heb je en kan je niet ontnomen worden. Het kan wel helpen om open het gesprek aan te gaan en uit te leggen waarom het voor jou belangrijk is om borstvoeding te blijven geven. Laat zien dat je bereid bent samen te kijken naar een oplossing, maar wees ook duidelijk dat je dit recht nu eenmaal hebt en dat je je hier niet van gaat laten weerhouden. Uiteindelijk gaat het vaak maar om enkele maanden en heeft je werkgever er ook niks aan als jij je heel ongemakkelijk voelt op je werk omdat het kolven/voeden tot conflict op de werkvloer leidt. Je zou natuurlijk ook kunnen kiezen om dan maar (gedeeltelijk) te stoppen met de borstvoeding, maar als je zelf graag nog wilt blijven voeden is het wel echt een hele rottige reden om te moeten stoppen en dat moet je niet accepteren.

Kom je er echt niet uit samen? Zoek dan contact op met iemand van HR, iemand hoger in de organisatie of eventueel de ondernemingsraad of de vakbond.

Hoe bereid je je voor op de combinatie borstvoeding en buitenshuis werken?

Er zijn een aantal dingen die je van tevoren moet regelen of bedenken voordat je gaat kolven op het werk.

Begin op tijd met oefenen

Kolven is iets waar je een beetje handig in moet worden. Het is niet fijn als je op je eerste werkdag moet gaan uitvogelen hoe je kolf werkt. Ook kan het een aantal kolfsessies duren voordat je een goede opbrengst hebt met het kolven. Je moet het een beetje leren.

Nog iets waar je op tijd mee moet beginnen: oefenen met het drinken uit een fles. Een baby die exclusief borstvoeding krijgt zal moeten wennen aan het drinken uit een fles. Het liefst begin je tussen de 4-6 weken na de geboorte met het oefenen met drinken uit de fles. Persoonlijk zou ik beginnen met elke dag oefenen totdat ze het goed onder de knie hebben en dan om de 2-3 dagen een flesje geven om het bij te houden.

Koop voor de geboorte niet te veel flessen. Het kan zijn dat je baby niet alle flessen wil drinken, en dan is het zonde als je veel geld hebt uitgegeven aan flessen waar je baby niet uit drinkt. Mijn oudste dronk het liefst de flessen van dr Brown’s, maar mijn jongste drinkt echt alleen maar uit deze flessen van Lansinoh. Die laatste is sowieso een succes bij veel babies die borstvoeding krijgen.

Leg een voorraad melk aan

Het is handig om voordat je weer gaat werken een voorraadje melk aan te leggen. Zorg dat je minimaal voldoende melk op voorraad hebt voor een hele werkdag, plus 2 voedingen extra.

In principe heb je geen hele grote voorraad melk nodig. Als je voor 1 dag voldoende melk hebt zou je, als je opbrengst voldoende is, gewoon altijd voldoende melk moeten hebben. Als je het fijn vindt kun je natuurlijk een ruimere voorraad aanleggen. Dit kan handig zijn als je spontaan een keer weg wilt kunnen van je baby, als je onregelmatig werkt en niet altijd weet hoe veel melk je nodig gaat hebben of als je extra melk achter de hand wilt hebben voor het geval je opbrengst niet voldoende is.

Verderop in deze blog vertel ik nog het een en ander over het bewaren van moedermelk.

Er zijn verschillende manieren om een melkvoorraad aan te leggen. Je zou in de weken voordat je weer gaat werken één keer per dag kunnen kolven. Dit doe je dan het beste ongeveer een uurtje na de ochtendvoeding doen. Je hebt dan vaak nog wat vollere borsten na de nacht waardoor je een leuke opbrengst hebt en er zit genoeg tijd voor de volgende voeding zodat je borsten zich weer kunnen vullen. Wist je trouwens dat je borsten nooit echt leeg zijn? Als je kindje gaat drinken en er komt een toeschietreflex dan zal de melk weer gaan stromen, ook als je net daarvoor gevoed of gekolfd hebt. Het zal dan wellicht wat langer duren voordat het buikje van de baby gevuld is, maar je hoeft je geen zorgen te maken dat je baby honger zal hebben omdat je tussendoor gekolfd hebt.

Je zou ook regelmatig een moedermelkcollector kunnen gebruiken aan de borst waar je baby op dat moment niet van drinkt. Met zo’n collector vang je wat kleinere hoeveelheden per keer op.

Let er wel op dat als je structureel je borsten extra stimuleert je ook meer melk gaat produceren. Dat is natuurlijk niet erg, maar kan je wel wat ongemak geven als je een keer een kolfsessie overslaat.

Hoe kies je de juiste kolf?

Zo veel vrouwen, zo veel borsten, zo veel kolfapparaten. Welke kolf bij jou het beste past is echt per vrouw verschillend. Welke kolf bij jou past is afhankelijk van je behoeften, maar is ook een beetje een kwestie van ontdekken. Wat voor de een werkt, werkt voor de ander helemaal niet.

Grofweg zijn er 2 soorten kolven:

Manuele kolf
Ook wel bekend als de handkolf. Dit is een kolf waar je geen stroom voor nodig hebt maar de zuigbeweging met je eigen hand tot stand brengt.

Voordelen:
Je hebt geen stroom nodig, je zit niet vast aan allemaal snoertjes en je hebt zelf volledig controle over het ritme en de zuigkracht. Sommige vrouwen vinden het ook heel fijn dat hij heel stil is. Ook zijn ze heel betaalbaar.

Nadelen:
Je moet zelf constant het werk doen.
Elektrische kolf
Een elektrische kolf werkt op stroom en hoef je alleen maar vast te houden (of op zijn plek te laten houden door een kolf-bh). Je hebt dubbelzijdige en enkelzijdige elektrische kolven. Ook kunnen veel modellen zowel dubbelzijdig als enkelzijdig gebruikt worden. Let er wel op dat een dubbelzijdige kolf vaak enkelzijdig gebruikt kan worden, maar een enkelzijdige kolf mist vaak de aansluitingen om er een dubbelzijdige van te maken.

Voordelen:
De kolf doet al het werk. Dubbelzijdig kolven levert een tijdsbesparing op omdat je beide borsten tegelijkertijd in plaats van na elkaar afkolft. Ook zorgt gelijktijdig afkolven van beide borsten vaak voor een hogere melkopbrengst. Met enkelzijdig kolven heb je een hand vrij om andere dingen mee te doen. Dit kun je overigens oplossen door of een kolf-bh te gebruiken of je kolf vast te houden zoals op onderstaand plaatje.

Nadelen:
Je hebt stroom nodig waardoor je beperkt bent in de plekken waar je kunt kolven. Er zijn overigens ook kolfapparaten die op een accu werken, of die je kunt aansluiten op een powerbank. Daardoor kun je ook kolven terwijl je andere dingen aan het doen bent.

Voor elke vrouw is een andere kolf de juiste

Niet elke kolf zal passen bij elke moeder. Bedenk goed aan welke voorwaarden je kolf moet voldoen om praktisch goed bij je te passen. Wist je trouwens dat je een consult bij een lactatiekundige kunt boeken om te kijken welke kolf het beste bij je past? Je kunt ze dan ook testen.

Kolfapparaten die ik aanraad

Zo ongeveer elk kolfapparaat heeft fans en haters. Zoals eerder gezegd is niet voor elke vrouw elke kolf geschikt. Ik heb deze kolfapparaten echt niet allemaal getest, maar op basis van mijn eigen ervaringen en de ervaringen van anderen durf ik ze wel allemaal aan te raden. Naast het kolfapparaat heb je ook een kolfset nodig (schelpen, flesjes etc). Deze krijg je er bij aanschaf van een nieuwe kolf vaak bij, maar kun je ook los kopen mocht je bestaande set aan vervanging toe zijn.

Medela

Deze ken je waarschijnlijk wel als je in je kolftijd met zo’n turbokolf gekolfd hebt die je huurt van de thuiszorg of leent van het ziekenhuis. Een vertrouwd apparaat voor veel moeders en echt een van de betere kolven. Wat ik zelf een nadeel vind zijn de ventieltjes, dat zijn dunne vliesjes en die zijn best kwetsbaar.

Medela elektrische kolf (er is ook een enkelzijdige)

Medela manuele kolf.

Ardo

Deze ken ik zelf niet, maar is een van de merken die ik vaak langs zie komen als moeders onderling ervaringen uitwisselen.

Ardo elektrische kolf (er is ook een enkelzijdige)

Ardo manuele kolf.

Horigen

Ook deze heb ik geen ervaring mee, maar als ik de ervaringen van andere moeders hoor zou dit een soort van wonderkolf moeten zijn. Ze zijn er echt heel enthousiast over.

Horigen elektrische kolf (er is ook een enkelzijdige)

Horige manuele kolf.

Avent

Deze kolf gebruik ik momenteel zelf. Ik ben er hartstikke tevreden over. Hij werkt goed en het nieuwe design is slank en lichtgewicht. Hij is wel iets minder stil dan ik gehoopt had. Ik heb van avent ook de handkolf en daar ben ik ook heel tevreden over.

Avent elektrische kolf (er is ook een enkelzijdige)

Avent manuele kolf.

Lansinoh

Zoals jullie weten ben ik helemaal fan van de Lansinoh flessen. En die passen op deze kolf, wat ideaal is. In dat opzicht had ik misschien beter deze kolf kunnen kopen. Ik heb overigens wel de moedermelk collector van Lansinoh, waar een koord aan zit om te voorkomen dat als het vacuum los laat al je melk verloren is. Heel handig!

Lansinoh elektrische kolf (er is ook een enkelzijdige)

Lansinoh manuele kolf.

Budget optie

Dit is er een voor als je een heel klein budget hebt of nog niet weet of kolven wel iets voor je is en niet direct veel geld wilt uitgeven. Hij presteert minder goed dan de betere kolven, maar ik moet zetten dat ik de prijs-kwaliteit verhouding prima vind. Vooral als je incidenteel wilt kolven is dit echt geen slechte optie.

Je koopt hem hier, of via de grote Chinese webwinkel.

Elvie

De grote tegenhanger van de budget kolf is deze kolf van de toekomst. Het kost wat, maar dan heb je ook wat. Draadloos, past in je bh en schijnt echt heel stil te zijn waardoor je kunt kolven zonder dat je je hoeft af te zonderen.

Je vindt hem hier en hij is er ook in enkelzijdige variant.

Als er iets stuk gaat

Wist je trouwens dat als een onderdeel van je kolfset stuk gaat je niet een hele nieuwe set hoeft te kopen? Bij veel merken kun je de onderdelen ook los kopen of zelfs gratis krijgen als je contact opneemt met de fabrikant.

Wat moet je meenemen als je gaat kolven op het werk?

Ik heb zelf het volgende in mijn kolftas zitten:

Kolf
Vergeet ook vooral niet om goed te controleren of je alle onderdelen bij je hebt. Anders kun je heen en weer naar huis voor een stom ventieltje.
Eventueel een handkolf (manuele kolf) voor het geval je ergens bent waar geen stroom is.
Bewaarflesjes of -zakjes
een schone hydrofiele luier en een zak om je kolfflesjes in te bewaren
Tip: je kunt na elke kolfbeurt al je spullen afwassen en afdrogen, maar ik doe het anders. Ik wikkel de flesjes etc in een hydrofiele luier en stop ze in een zak. Die zak leg ik in de koelkast. Zo hoef je niet na elke kolfbeurt alles af te wassen. Want dat afwassen is misschien wel het irritantste van het hele kolven. Koude schelpen op je borsten is niet fijn, maar die kun je opwarmen met je handen.
Zoogcompressen (want 2 natte vlekken door je shirt op je werk is niet leuk)
Een xxl hydrofiel of voedingsdoek mocht je soms op plekken moeten kolven waar je te weinig privacy hebt
Als je onderweg moet kolven een koeltas en koelelementen uit de vriezer.

Hoe plan je je kolfsessies in?

Idealiter kolf je ongeveer op de tijdstippen dat je baby ook zou drinken als je thuis bent. Dar likt niet altijd omdat sommige babies heel onregelmatig drinken of je je werkzaamheden niet zo flexibel kunt inplannen dat je zomaar op elk moment weg kunt lopen.

Als je net weer bent begonnen met werken zou ik proberen in ieder geval 3 kolfsessies per dag in te plannen. Als je baby gemiddeld om de 3 uur drinkt en je hebt om 7 uur de laatste voeding gegeven dan kolf je dus rond 10, 13 en 16 uur. Dat moet natuurlijk wel uitkomen met je agenda, dus het is handig om daar van tevoren even over na te denken. Je hoeft ook niet strak die tijden aan te houden. Als je een keer kolft om 11 uur in plaats van 10 uur is dat ook prima. Maar het is wel handig om er een regelmaat in te houden en niet te veel sessies uit te stellen of over te slaan in verband met je productie. Ik zou dan ook aanraden om liever een half uurtje eerder dan een half uurtje later te kolven. Als je namelijk vaak bedenkt om wat later te kolven en er komt iets tussen, je vergadering loopt uit of je staat in de file en zoiets gebeurt structureel dan ben je ongemerkt je borsten ook structureel minder aan het stimuleren en dat kan gevolgen hebben voor je productie.

Geheel voeden op verzoek in combinatie met kolven terwijl je weg bent van je baby is een beetje tricky. Ik doe zelf daarin wel aan sturing. Ik maak haar wakker voor een voeding voordat ik de deur uit ga. Als ik dat niet doe zou ze wakker worden ongeveer 30 minuten nadat ik de deur uit ben en zou ik daarvoor een extra keer moeten kolven. Ik heb geen zin om zodra ik op kantoor ben meteen te moeten gaan kolven, en zij geniet ook meer van een live voeding dan van een fles. Dus helemaal op verzoek gaat dan niet meer. Dat is niet erg, het belangrijkste is dat je geen voedingen forceert bij een baby die echt geen zin heeft en geen voedingen gaat rekken bij een baby die honger heeft.

Help! Je kolft te weinig!

Je begint elke kolfsessie vol goede moed om hem vervolgens teleurgesteld en gestresst af te sluiten omdat je opbrengst veel te weinig is voor je baby om van te drinken.

Er zijn wat dingen die je kunt doen om je kolfopbrengst te verbeteren:

Check je kolf

Sluit als eerste een probleem met je kolf uit. Met oude kolfapparaten kan de kracht van de motor afnemen waardoor je borsten minder efficiënt geleegd worden. Dat is niet alleen vervelend omdat je dan te weinig melk hebt voor je baby, maar kan op lange termijn ook je productie laten teruglopen.

Een andere simpele oplossing kan zijn om te kijken of de tunnels aan de schelpen van je kolf wel de juiste maat hebben. Als ze te groot of te klein zijn kun je ongemak ervaren bij het kolven en kan je opbrengst minder zijn. Hier vind je een handige printable om je tepels mee te meten.

Vaker of minder vaak kolven

Probeer vaker of juist minder vaak te kolven. Soms levert 4 keer per dag 10 minuten kolven meer op dan 3 keer per dag 20 minuten. En soms levert 2x 20 minuten meer op dan 3x 15 minuten. Het is het proberen waard zolang je oppast dat je niet lange periode minder gaat kolven zonder het gewenste resultaat, want dan zal je productie verder terug lopen.

Borstcompressie kan ook helpen. Je kolft dan in het begin dubbelzijdig, en als de melkstroom te veel afneemt ga je over op enkelzijdig kolven in combinatie met borstcompressie.

Toeschietreflex

Heb je een goede toeschietreflex? Zonder toeschietreflex komt er veel minder uit je borsten. Probeer te mikken op 3 toeschietreflexen per kolfsessie. Op de meeste kolfapparaten zit een toeschietreflex-stand. Aan het begin van je kolfsessie staat hij meestal automatisch op die stand en gaat dan na een paar minuten op een langzamere en krachtigere stand. Je kunt ook switchen tussen de twee standen. Dat kan helpen om sneller een toeschietreflex te krijgen.

Omgevingsfactoren spelen ook een rol. Een van de hormonen die een rol speelt bij de toeschietreflex is oxytocine. Om oxytocine te faciliteren is het belangrijk dat je je fijn voelt, dat je privacy hebt en dat je het bijvoorbeeld niet koud hebt. Soms kan iets als een extra trui aantrekken of een andere ruimte om in te kolven al een heleboel verschil maken. Als dit allemaal niet werkt kun je ook aan de huisarts vragen om een neusspray met oxytocine voor te schrijven.

Voeding

Er is weinig bewijs dat voeding echt veel verschil kan uitmaken bij de melkproductie. Er zijn wel aanwijzingen dat een combinatie van fenegriek en gezegende distel goede resultaten kan geven. Je kunt dit kopen als supplement, maar je kunt ook zelf thee maken. Bijvoorbeeld door gezegende distelthee te zetten met een lepeltje fenegriekzaad er in. 5 minuten laten trekken voordat je het drinkt.

Andere middelen die zouden kunnen werken: venkel, havermout, dadels, knoflook, bladgroente.

Bedenk wel dat dit allemaal op een ‘baat het niet dan schaadt het niet’ manier geprobeerd kan worden, maar neem geen hele grote hoeveelheden en kijk goed hoe jij en je baby reageren op deze middelen.

Recentelijk is in het nieuws geweest dat borstvoedingsthee wordt afgeraden omdat het schadelijk zou zijn. Dit artikel van het RIVM nuanceert dan enigszins. Er zijn dus aanwijzingen dat er risico’s zijn, maar zolang je met mate deze middelen consumeert zou er geen gevaar moeten zijn.

Het blijft een kwestie van vraag en aanbod

Het enige wat echt bewezen werkt bij het verhogen van de productie: goed en vaak genoeg de borsten legen en stimuleren. Dat blijft echt het allerbelangrijkste! Je zou ook kunnen clusterkolven (ook wel bekend als powerkolven). Door te clusterkolven boots je met het kolven regeldagen na zoals je baby ook doet als de voeding niet meer voldoende is. Er zijn verschillende manieren om te clusterkolven, daar lees je hier meer over.

Wat nou als dat allemaal niet lukt?

Als je baby nog te klein is om de vaste voeding op te hogen en minder borstvoeding te geven dan zul je op zoek moeten naar een alternatief. Dat kan kunstvoeding zijn voor de momenten dat je tekort komt, maar je kunt ook kiezen voor donormelk.

Hoe geef je het beste borstvoeding met een fles?

Het lijkt zo simpel. Verwarm de melk en voed je baby. Toch?

Leren drinken uit een fles

Helaas gaat het lang niet altijd zo soepel. Sommige babies moeten echt leren om uit een fles te drinken en een enkele weigert gewoon pertinent en krijg je nooit aan de borst.

Het liegst begin je tussen de 4 en 6 weken na de geboorte met het oefenen met drinken uit een fles. Voor die tijd is te vroeg, dan is het vooral belangrijk dat je baby goed aan de borst leert drinken en kan (hoeft niet) het drinken uit een fles het goed leren drinken aan de borst belemmeren. Let er wel op dat je niet te laat begint. Een kleine baby zal automatisch gaan zuigen als er iets in de mond gestopt wordt. Tussen de 8 en 12 weken maakt je baby een sprong in de ontwikkeling door waardoor dat reflex (gedeeltelijk) verdwijnt. Daardoor is het na die leeftijd moeilijker voor je baby om goed te leren drinken uit een fles. Drinkt je baby goed uit de fles? Blijf dan ook vooral oefenen, anders heb je kans dat je baby later alsnog de fles zal weigeren. Je kunt het drinken elke dag oefenen, maar als je baby het eenmaal onder de knie heeft kun je het ook terug schroeven naar een paar keer per week.

De melk verwarmen

Je kunt moedermelk koud of op kamertemperatuur geven of de melk verwarmen. Dat is natuurlijk lekker voor je baby, warme melk in de buik.

Als je melk bevroren is ontdooi je hem het liefst langzaam door de dag van tevoren uit de vriezer in de koelkast te zetten of in een aantal uur buiten de koelkast. Als daar geen tijd voor is zou je het kunnen ontdooien in een bakje lauw water.

Verwarmen van de melk doe je het liefst in hard plastic (of nog beter: een glazen fles!) au bain marie. Dat kan in een schaaltje met warm water of in een flessenwarmer. Verwarm liever niet in een magnetron. In de magnetron wordt de melk niet gelijkmatig verwarmd en kunnen delen van de melk heel heet worden. Welke maniet van verwarmen je ook gebruikt, zwenk regelmatig de melk in het flesje om het gelijkmatig te laten verwarmen.

Wat als het niet lukt?

Er zijn verschillende dingen die je kunt proberen als het uit de fles drinken niet direct lukt:

Blijf aanbieden zonder er te veel druk op te zetten. Probeer het een paar keer, willen ze niet? Dan niet. Dan probeer je het morgen weer. Stress zal in ieder geval niet zorgen dat je baby opeens wel gaat drinken.
Experimenteer. Wil je baby liever de fles iets minder warm? Of juist warmer? Bied aan als je baby goed honger heeft, of juist nog niet te veel honger heeft.
Probeer iemand anders de fles te laten geven. Veel babies laten zich niet voor de gek houden en willen niet drinken als mama’s borsten in de buurt zijn maar drinken de fles wel als mama niet in de buurt is.
Probeer verschillende flessen. Het liefst een die de mond in een zelfde positie brengt als de borst. Aan de borst krullen de lipjes idealiter goed naar buiten, zoek naar een fles die hetzelfde doet. Zelf ben ik momenteel groot fan van de Lansinoh flessen. Het is simpelweg de enige fles die mijn baby accepteert, en ik ben niet de enige als ik mijn volgers op Instagram mag geloven. Andere fijne flessen volgens moeders die borstvoeding geven zijn die van MAM, Avent natural en Medela Calma.

En wat nou als het echt niet lukt en je baby met geen mogelijkheid aan de fles te krijgen is? Dan zul je een andere oplossing moeten bedenken. Sommige babies drinken niet uit een fles maar willen wel drinken uit een rietjesbeker of open bekertje. Je hebt speciale open bekertjes waarmee het drinken makkelijker is. Een mogelijkheid is dat je je baby live gaat voeden tussen je werk door of iemand de baby bij jou brengt? Je kunt vanaf 6 maanden ook proberen of je de vaste voeding kunt opschroeven en bijvoorbeeld overdag pap gemaakt met moedermelk kunt aanbieden. Maak je niet te veel zorgen of je baby dan wel genoeg melk binnen krijgt. De meeste babies halen de schade ‘s nachts in. Het nadeel is dan wel minder slaap voor jou.

Paced bottle feeding

In het Nederlands heet dit ‘therapeutisch flesvoeden’. Die term vind ik zelf een beetje vaag dus ik geef de voorkeur aan paced bottle feeding.

Een groot verschil tussen voeden met een fles en voeden aan de borst is dat de baby bij voeden aan de borst meer controle heeft over de melkstroom en dat de baby harder moet werken om de melkstroom op gang te brengen en in stand te houden. Bij de meeste flessen begint de melk al te druppelen als je de fles op zijn kop houdt. Je baby hoeft dus minder moeite te doen, de melk komt toch wel. Dit kan tot gevolg hebben dat je baby te snel drink en last krijgt van krampjes. Of ongemerkt meer drinkt dan hij of zij eigenlijk nodig heeft. Ook kan het er voor zorgen dat je baby nog onbevredigde zuigbehoefte heeft als de melk al op is. Het kan dan net lijken alsof de hoeveelheid voeding in de fles te weinig is, terwijl de baby vooral zuigbehoefte heeft of eigenlijk liever iets langer over de fles doet.

Hoe werkt paced bottle feeding?

Laat je baby zelf aanhappen aan de fles door het bovenlipje te kietelen
Voed je baby zo veel mogelijk rechtop (bij hele kleine babies is op de zij leggen vaak een fijnere oplossing) en houd de fles zo veel mogelijk horizontaal (maar zorg wel dat de speen vol blijft met melk anders komt er veel lucht mee) zodat de melkstroom minder sterk is.
Gebruik een kleinere speen. Veel flessenmerken verkopen ook een prematuurspeen. Hiermee moet je baby langer en harder zuigen om de fles leeg te krijgen.
Las af en toe een pauze in en laat je baby daarna opnieuw aanhappen. Bij het drinken aan de borst zit er ook een pauze tussen de toeschietreflexen in.
Blijf echt voeden op verzoek. Geeft je baby aan dat hij of zij geen honger meer heeft stop het voeden dan. Idealiter wordt opgewarmde moedermelk binnen 1 uur na het opwarmen opgedronken. Drinkt je baby de melk ook koud? Dan kan de moedermelk nog 24 uur bewaard worden in een koelkast onder de 4 graden.

Bespreek paced bottle feeding van tevoren met degene die op je baby past terwijl jij werkt. Veel mensen (ook in de kinderopvang) kennen dit nog niet zo goed. Maar zij hebben ook profijt van een blije baby!

Hoe bewaar je de melk?

Je kunt de melk op verschillende manieren bewaren. Bij elke manier van bewaren in plastic is het van belang te zorgen dat het plastic BPA-vrij is.

Flesjes of bakjes

Je hebt speciale bakjes en flesjes om moedermelk in te bewaren. Deze kun je gebruiken om in te vriezen, te ontdooien en als ze van het merk fles is die je baby drinkt kun je er een speen op doen en in hetzelfde flesje opwarmen en aan de baby geven. Een ander voordeel van deze bakjes en flesjes is dat het goed is voor het milieu. Het nadeel is dat ze relatief veel ruimte innemen in je koelkast of vriezer.

Plastic zakjes

Je kunt je moedermelk ook bewaren in plastic zakjes. Gebruik hier speciaal voor dit doel ontworpen moedermelkzakjes voor en liever geen boterhamzakjes of ziplock bags. Moedermelkzakjes zijn gemaakt van veilige materialen en zijn steviger dan bijvoorbeeld boterhamzakjes waardoor ze minder snel zullen lekken. Het grootste voordeel van moedermelkzakjes is dat als je ze plat in de vriezer legt om in te vriezen je ze daarna in een bakje rechtop kunt zetten en heel ruimte-efficiënt je melk kunt bewaren. Het nadeel is dat ze belastend zijn voor het milieu en het risico op lekken iets groter is.

Sommige zakjes hebben een schenktuitje, heel handig want dat voorkomt morsen bij het overgieten in een flesje.

Ijsblokjesvorm

Sommige moeders vinden het fijn om hun melk in een ijsblokjesvorm in te vriezen en daarna de ijsklontjes in een ziplock in de vriezer te bewaren. Het voordeel hiervan is dat je heel veel kleine beetjes moedermelk hebt en makkelijk kunt aanpassen als je een keer te weinig hebt ontdooid. Het nadeel is dat je niet weet hoe oud de melk is die je gebruikt omdat je niet op elk blokje een datum hebt. Ik adviseer in ieder geval niet om je moedermelk in te vriezen in plastic ijsblokzakjes, want daar blijven vaak stukjes plastic aan hangen als je ze uit het zakje duwt.

Hoe lang is de melk houdbaar?

Hoe lang de melk houdbaar is is afhankelijk van de manier waarop het bewaard is.

La leche league hanteert het volgende schema:

Colostrum kamertemperatuur: tot 12 uur
Colostrum koelkast: tot 8 dagen
Colostrum koelkast ziekenhuis: informeer naar de richtlijnen van het ziekenhuis

Verse moedermelk kamertemperatuur: tot 8 uur
Verse moedermelk koelkast: tot 8 dagen
Verse moedermelk koelkast ziekenhuis: informeer naar de richtlijnen van het ziekenhuis

Moedermelk vriesvak koelkast: tot 2 weken
Moedermelk (kleine) vriezer die vaak open en dicht gaat: tot 4 maanden
Moedermelk diepvries constant max. -18° C: tot 12 maanden

Ontdooide moedermelk koelkast: tot 24 uur
Ontdooide moedermelk kamertemperatuur: zo snel mogelijk gebruiken

Net als bij alle zuivel is dit geen keiharde regel. Ruik en proef of de melk nog goed is als je twijfelt.

Het is wel belangrijk dat je de melk op de juiste wijze weg zet. Zet de melk als je hem niet direct gaat geven zo snel mogelijk in de koelkast of vriezer. Je kunt beter geen verse melk bij al ingevroren melk gooien of warme melk bij koude melk in de koelkast gooien. Laat de melk dan eerst afkoelen voordat je de twee porties samen in een flesje of zakje doet.

Wat als je je melk niet op tijd hebt gebruikt?

Als je denkt dat je melk niet meer goed is om te laten drinken moet je het niet weg gooien! Je kunt de melk in het badje van je baby gooien voor een heerlijk zacht babyhuidje.

Wat als je kolfrecht afgelopen is?

Als je baby 9 maanden oud is loopt je wettelijk kolfrecht af. Je kunt dan niet meer doorbetaald tot 25% kolven onder werktijd. Dat betekent natuurlijk niet dat je geen borstvoeding meer kunt geven.

Sommige werkgevers zullen het geen probleem vinden als je onder werktijd blijft kolven. Anderen willen het liever niet. Dan zul je in je pauze moeten kolven of verlofuren/overuren inzetten om te kolven. Een andere optie is om ouderschapsverlof in te zetten om in die tijd te kolven. Soms krijg je dat (gedeeltelijk) terugbetaald. Kijk hiervoor in je CAO. Gelukkig kun je na 9 maanden vaak prima stoppen met kolven of veel minder kolven en alsnog borstvoeding blijven geven.

Ook hier geldt weer: maar het bespreekbaar als je toch wilt kolven op je werk en leg goed uit waarom het voor jou belangrijk is om borstvoeding te blijven geven. Kijk samen hoe je tot een oplossing kunt komen waar zowel jij als je werkgever tevreden over zijn. Uiteindelijk wordt iedereen daar beter van.

Hoe stop je met kolven/borstvoeding?

Is dit allemaal nou toch niet voor jou weg gelegd? Dan stop je met kolven. Of misschien stop je wel helemaal met borstvoeding. Je kunt echter in de meeste gevallen niet zomaar van de een op de andere dag stoppen met het geven van borstvoeding. Als je het te snel afbouwt dan krijg je stuwing en kun je borstontsteking krijgen. Dat is echt geen pretje, dus bouw rustig af. Dit kan betekenen dat je misschien iets langer zult moeten kolven of borstvoeding geven dan je eigenlijk wilt. Als je van tevoren al zeker weet dat je op een bepaald moment wilt stoppen met borstvoeding of kolven is het handig om een paar weken van tevoren al te beginnen met afbouwen. La leche league heeft een voorbeeldschema gemaakt om de borstvoeding af te bouwen. Als je dit schema zou volgen ben je best lang bezig om volledig af te bouwen. Je zou prima kunnen proberen sneller af te bouwen (bijvoorbeeld een voeding per 3-4 dagen) en kijken hoe het gaat. Als je voelt dat je borsten erg vol zijn en het oncomfortabel voelt kun je wat langer wachten met het laten vallen van een extra voeding. Je zou ook als je stuwing hebt de ergste druk kunnen weg kolven. Let op dat je niet te veel kolft, want dat zal je borsten juist een seintje geven om op dat moment toch weer melk te gaan maken. Voel je geen stuwing meer, dan kun je de volgende voeding laten vallen.

Wil je als je aan het werk bent niet meer kolven maar wil je als je niet werkt nog wel borstvoeding geven? Dan bouw je alleen de voedingen onder werktijd af. Afhankelijk van het aantal uren dat je werkt en het aantal voedingen dat je nog geeft kun je op de dagen dat je thuis bent op die tijdstippen gewoon borstvoeding geven. Maar het kan ook zijn dat je niet genoeg productie meer hebt om op die tijdstippen nog goede voedingen te geven, of dat het laten drinken op de dagen dat je thuis bent er juist voor zorgt dat je als je op je werk bent stuwing krijgt. Dat is dus echt even zoeken wat wel of niet werkt.

Over het algemeen geldt dat hoe jonger je baby, hoe moeilijker het is om maar gedeeltelijk borstvoeding te geven. Als je te veel voedingen afbouwt kan het zijn dat je productie te ver terug loopt om op de momenten dat je bij je baby bent nog borstvoeding te kunnen geven. Als je baby wat ouder is (en zeker na ongeveer 9 maanden) is dit al veel beter haalbaar. Bedenk vooral: je kunt het proberen. Als je productie te ver terug loopt kun je er voor kiezen om weer meer te gaan kolven. Het kan zijn dat het even duurt voordat je productie weer op peil is, maar je kunt het gewoon weer opkrikken.

Nog een paar tips!

En dan zijn er nog een paar tips in de categorie ‘kan ik nergens kwijt maar wil ik toch meegeven’

Doe sokjes over de flesjes van je kolf zodat je niet ziet hoe veel er in zit tijdens je kolfsessies. Dit helpt veel moeders om focus en stress over hoe veel er in gaat weg te nemen.
Kijk leuke foto’s en filmpjes van je kinderen tijdens het kolven. Of iets anders waar je ontspannen en blij van wordt. Sommige moeders hebben trouwens ook juist baat bij het luisteren naar het geluid van hun baby die huilt.
Doe iets leuks tijdens het kolven. Luister een podcast of bel een vriendin.
Drink warme thee tijdens of net voor het kolven, dat helpt ontspannen.
Gebruik een warm compress net voor het kolven. Melk stroomt makkelijker uit warme borsten.